Staat negatief denken je geluk in de weg? Ben je er klaar voor om het heft in eigen handen te nemen en te leren hoe je negatief denken kunt doorbreken?
In dit artikel bespreek ik niet alleen de oorzaken van negatief denken, maar ook enkele nuttige strategieën om ze te veranderen in iets positievers en productievers.
Wat zijn negatieve gedachten?
Negatief denken is een cognitief verschijnsel dat optreedt wanneer iemand terugkerende en indringende gedachten heeft die negatief van aard zijn.
Het gaat meestal om overmatig piekeren, het in je hoofd blijven herhalen van mislukkingen of het hebben van een vertekend beeld van jezelf, de wereld om je heen of de toekomst. Dit kan leiden tot symptomen van neerslachtigheid, depressie en angst.
In dit artikel ontdek je oorzaken en voorbeelden van negatief denken en geef ik je een aantal ideeën hoe je negatief denken kunt gebruiken om positieve gedachten te creëren.
Oorzaken en voorbeelden van negatief denken
#1 Over-analyseren en besluiteloosheid
Overanalyseren kan ertoe leiden dat je je overweldigd voelt en geen beslissingen kunt nemen, wat kan leiden tot negatief denken. Besluiteloosheid kan ook twijfel en zorgen veroorzaken, waardoor je geen goede keuzes kunt maken om de schaduw van negativiteit op te heffen.
Voorbeeld: “Het voelt alsof ik vastzit in een eindeloze lus van twijfels over elke beslissing die ik neem. Elke keuze die ik maak voelt als een riskante gok die de loop van mijn leven kan bepalen en de druk is te groot.”
Lees ook: Zelfdiscipline aanleren met deze 7 praktische strategieën
#2 Piekeren over gebeurtenissen uit het verleden
Door teveel te blijven denken over gebeurtenissen uit het verleden, kan je een gevoel van hopeloosheid ervaren. Niet zo gek, want in het verleden valt niets meer aan te passen, en omdat je op het verleden gefocust blijft, verlies je ook de kans om in het nu te leven en betere keuzes te maken.
Voorbeeld: Ik kan het niet helpen om elke fout die ik in het verleden heb gemaakt te herhalen, alsof al dat eindeloze gepieker de uitkomst zal veranderen of beter zal maken. Telkens als ik denk aan een andere beslissing die ik had kunnen nemen, versterkt dat alleen maar hoezeer mijn vroegere keuzes me achtervolgen met gevoelens van spijt die misschien nooit zullen worden uitgewist.
Lees ook:
- Een leuker leven: 9 eenvoudige wegen naar meer plezier
- Comfortzone: 11 tips, voorbeelden en veranderstrategie
- Slechte gewoontes doorbreken lukt niet als je dit blijft doen
#3 Agressie richting de buitenwereld
Agressieve gedachten richting een persoon of groep kan leiden tot terugkerend negatief denken. Bijvoorbeeld omdat iemand je ooit iets slechts heeft aangedaan, wat je niet los kunt laten.
Voorbeeld: “Ik zoek voortdurend iemand om de schuld te geven van mijn tegenslagen, en niemand is ooit goed genoeg voor mij. Niets gaat ooit volgens plan, en het is altijd iemand anders zijn schuld.”
Tip: kijk eens hoe je je voelt als je een Random Act of Kindness toepast. Voelt dat goed?
#4 Angst voor de toekomst
Vrees voor de toekomst kan een gevoel van angst creëren, wat vaak voortkomt uit een gebrek aan controle.
Die angst voor het onbekende versterkt vaak negatieve gedachten omdat je niet kunt voorspellen wat er in de toekomst zal gebeuren, waardoor je een gevoel van machteloosheid en onzekerheid ervaart.
Voorbeeld: “Elke dag word ik geteisterd door zorgen en angst voor alles wat mis kan gaan en kan falen. Wat als mijn plannen niet lukken? Wat als de wereld te snel verandert voor me om het bij te houden?“
Lees ook: Inspiratieloos? In 10 stappen naar een inspiratievol leven
#5 Negatieve zelfkritiek
Zelfkritiek kan leiden tot gevoelens van tekortkoming en laag zelfbeeld, wat leidt tot alomvattend negatief denken. Dit is schadelijk voor je geestelijke gezondheid en wakkert verdere negatieve denkpatronen en beperkende overtuigingssystemen aan.
Voorbeeld: “Ik twijfel voortdurend aan mezelf, trek elke beslissing in twijfel en verwijt mezelf dat ik niet goed genoeg ben. Niets voelt ooit goed en ik ben vervuld van een intense vrees voor mislukking die nooit lijkt te verdwijnen.”
Lees ook: Authentiek zijn: dit is waarom jij dat lastig vindt (en 8 oplossingen)
#6 Gebrek aan zelfvertrouwen
Gebrek aan zelfvertrouwen kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, wat leidt tot constante negatieve zelfpraat. Het beperkt ook je vermogen om nieuwe dingen te proberen of risico’s te nemen.
Dit kan ertoe leiden dat je verlamd raakt door angst en twijfel, wat resulteert in een spiraal van negatief denken die het gebrek aan zelfvertrouwen verder versterkt.
Voorbeeld: “Ik heb moeite om in mezelf en mijn capaciteiten te geloven, ik voel me vaak ontoereikend en ik durf geen enkele uitdaging aan. Wat ik ook doe, ik word geplaagd door gevoelens van twijfel en onzekerheid die ervoor zorgen dat ik mijn wereld klein wil houden”
Lees ook: Yoga voor meer zelfvertrouwen: onderzoek + de 6 beste oefeningen
#7 Te snel conclusies trekken
Het trekken van conclusies over wat anderen denken, kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, wantrouwen en negatieve overtuigingen. Deze kunnen op hun beurt leiden tot aanhoudend negatief denken en piekeren, wat een aanzienlijke invloed kan hebben op je geestelijke gezondheid.
Voorbeeld: “Ik denk dat iedereen mij veroordeelt, ik projecteer mijn onzekerheden voortdurend op anderen en ga uit van de slechtste bedoelingen van mensen. Daardoor voel ik me angstig en onzeker, niet in staat om anderen of mezelf te vertrouwen.”
#8 Catastrofaal denken
Catastrofaal denken betekent dat je zeer negatief denkt over mogelijke uitkomsten en je altijd het ergste scenario voorstelt. Deze manier van denken kan leiden tot gevoelens van depressie, angst en hulpeloosheid en een negatieve spiraal.
Voorbeeld: “Gisteren kreeg ik op mijn werk een beleefde maar korte e-mail van mijn manager met opbouwende feedback. Onmiddellijk raakte ik in paniek, in de veronderstelling dat hij teleurgesteld was over al mijn werk en dat ik binnenkort ontslagen word.”
#9 Negatief labelen
Negatief labelen is de gewoonte om negatieve termen aan jezelf of iets anders te verbinden, zoals “dom”, “mislukking” of “verliezer”. Deze gewoonte kan leiden tot zelf ondermijnend gedrag, een laag zelfbeeld en aanhoudende negatieve gedachten.
Voorbeeld: “Misschien heb ik gisteren dat project binnen de tijd en onder budget afgerond, maar ik staar me blind op dat het niet voldoet aan mijn eigen hoge eisen – daarom ben ik “niet goed genoeg”.”
Lees ook: 10 Dagelijkse gewoontes voor meer geluk, succes en motivatie
Niet iedereen vindt negatieve gedachten ook echt negatief
Sommige mindfulness-experts beweren dat het voortduren van negatieve gedachten een teken kan zijn dat je geest je iets probeert te vertellen.
In plaats van die gedachten te bestempelen als inherent ‘slecht’ of ‘verkeerd’, is het belangrijk om te proberen open en nieuwsgierig te blijven naar de onderliggende boodschap die ze je proberen te geven.
Mindful zijn van onze gedachten gaat niet alleen over het elimineren van die negatieve gedachten, maar ook over het begrijpen en accepteren ervan, zowel de goede als de “slechte”.
Dit vereist een houding van niet-oordelen en compassie naar jezelf toe. Op die manier krijg je controle over je negatieve gedachten door zelfs degene die je een ongemakkelijk gevoel geven te erkennen, in plaats van ze als negatief te bestempelen en weg te duwen.
Lees ook: 12 tips om meer te leven in het nu (die je nog niet kent)
Negatieve gedachten zonder negatieve emotie
Leren omgaan met negatieve gedachten kan soms meer verlichting bieden dan proberen manieren te vinden om ze volledig te blokkeren. Zelfs de negatieve gedachte op zich hoeft niet per se veranderd te worden voor die verlichting.
Wat je wel kunt doen is proberen je perspectief te verleggen naar een meer nieuwsgierig standpunt. Je kunt dit doen door een helikopterperspectief in te nemen. Dit betekent dat je de gedachten van een afstand bekijkt zonder ze tot een emotionele reactie te laten komen.
Je kunt bijvoorbeeld tegen jezelf zeggen: “He, ik heb deze gedachte weer, ik ben me er bewust van dat mijn geest deze gedachte heeft gecreëerd”.
Lees ook: Een leuker leven: 9 eenvoudige wegen naar meer plezier
Er zit ruimte tussen de gedachte en jouw reactie op de gedachte
Omdat je de negatieve gedachte nu vanuit nieuwsgierigheid probeert te benaderen, voorkom je een emotionele reactie van frustratie, angst of boosheid over het hebben van de gedachte.
Vanuit die meer rationele plaats kun je beter beoordelen wat die negatieve gedachten betekenen en waar ze het gevolg van zijn. Deze benadering geeft je de kans je gedachten beter te begrijpen en ze te zien voor wat ze zijn, in plaats van ze af te doen als ‘slecht’.
Patronen herkennen
Het geeft je ook de gelegenheid om de momenten vlak voor het hebben van de gedachten te analyseren. Als je dit een paar dagen doet, kun je misschien patronen ontdekken.
Bijvoorbeeld dat je de negatieve gedachten alleen hebt bij bepaalde mensen of in bepaalde situaties. Daarna kun je proberen te begrijpen waarom dat gebeurt en wat je eraan zou kunnen doen.
Je échte doel is niet het blokkeren van negatieve gedachten
Proberen negatieve gedachten te blokkeren zonder verder onderzoek te doen, kan contraproductief zijn. Het kan namelijk leiden tot een loskoppeling van jezelf en een gebrek aan begrip van waarom die gedachten zich in de eerste plaats voordoen.
Dat komt omdat negatieve gedachten een dieperliggende boodschap of betekenis kunnen hebben die je eerst moet aanpakken. Je kunt de gedachten dus beter niet zomaar blokkeren, maar onderzoek liever waarom je die gedachten hebt en wat ze zouden kunnen betekenen.
Negatieve gedachten zijn soms een symptoom van iets anders
Als je de tijd neemt om die signalen te onderzoeken, desnoods met een professional, kan het gebeuren dat je ontdekt dat je gedachten eigenlijk een symptoom zijn van iets anders – zoals onzekerheid of stress.
Door vervolgens aan die onderliggende oorzaak te werken kun je misschien de oorzaak van het negatief denken wegnemen, waarna de negatieve gedachten vanzelf ook verdwijnen.
Van vijanden naar vrienden
Ik zag mijn negatieve gedachten vroeger altijd als vijanden. Ze overvielen me en zoals dat altijd met vijanden is, belagen ze je op je zwakste moment.
Op een dag deed ik heel spontaan een gedachte-experiment: stel nou dat ze mijn vrienden zouden zijn in plaats van vijanden. Wat voor positieve reden kan ik bedenken dat ze me zouden overvallen op mijn zwakste momenten?
Interventie van de geest
Vrienden of organisaties doen soms interventies bij elkaar als ze merken dat één van hen de verkeerde kant op beweegt. Ze zitten dan ineens bij je thuis in de woonkamer en proberen je tijdens een goed gesprek te behoeden voor een fout die je actief aan het maken bent.
Bijvoorbeeld een verslaving, te lang in een slechte relatie blijven of jezelf verwaarlozen.
Ik besloot dus om te doen alsof die gedachten een interventie deden. Alsof ik iets deed wat niet goed voor me was, waar ze me voor wilden behoeden.
Het ‘enige’ wat ik daarna moest doen was onderzoeken waar ze me voor wilden behoeden.
Inmiddels weet ik dat er vier voornaamste oorzaken zijn als ik negatieve gedachten krijg:
- Ik heb wekenlang teveel stress ervaren door veel te werken
- Ik voel langere tijd een gebrek aan zingeving voor de dingen die ik doe (en hiermee krijg ik die passie weer terug)
- Ik ben zenuwachtig voor iets wat ik binnenkort moet doen, wat te ver buiten mijn comfortzone ligt.
- Ik ervaar een gebrek aan connectie met anderen en de natuur
Mijn methode om gedachten te zien als interventie werkt sowieso niet voor iedereen. Ik wil alleen laten zien dat het veranderen van je perspectief op negatieve gedachten soms beter werkt dan het proberen te blokkeren.
Conclusie
Negatieve gedachten zijn iets wat je serieus moet nemen. Maar niet altijd op de manier waarop je denkt.
Natuurlijk moet je wel hulp zoeken als je merkt dat negatief denken een grote invloed heeft op hoe jij je in het dagelijks leven voelt.
Maar probeer altijd te onthouden dat je gedachten niet altijd je vijand zijn. Het zou zomaar kunnen dat ze je hele waardevolle dingen kunnen vertellen als je zonder oordeel luistert.
Veel geluk,
Martijn
